Categories: लेख

Vikram Sarabhai : “विक्रम लँडर” भारतीय अंतराळ वैज्ञानिक

Vikram Sarabhai : विक्रम लँडर भारतीय वैज्ञानिक

भारतीय वैज्ञानिक आणि नाविन्यपूर्णपणे भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक विक्रम साराभाई

12 ऑगस्ट 2020 हि विक्रम सरभाई यांची एकशे एकावी जन्मतिथी असून भारतीय अंतराळ कार्यक्रमात त्यांच्या योगदानाबद्दल धन्यवाद. ते एक भारतीय वैज्ञानिक होते जे व्यापकपणे भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक म्हणून ओळखले जातात. 1966 मध्ये पद्मभूषण आणि 1972 मध्ये पद्मविभूषण (मरणोत्तर) देऊन त्यांचा सन्मान करण्यात आला. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे आणि समर्पणामुळे भारताला अंतराळ कार्यक्रमाची प्रतिष्ठा वाढविण्यात मदत मिळाली. 1947 मध्ये त्यांनी स्पेस सायन्समधील आपले स्थान निर्माण करण्यासाठी त्या टप्प्यापासून संशोधन प्रयोगशाळेची स्थापना केली. त्यांनी भारतीय पद्धतीची उपग्रह बनावट आणि प्रक्षेपण संबंधित प्रकल्प करण्यास सुरवात केली. त्यांच्यामदतीमुळे भारताने आर्यभट्ट हे पहिले उपग्रह तयार केले आणि 1975 मध्ये रशियाच्या कॉस्मोड्रोमच्या मदतीने यशस्वीरित्या प्रक्षेपित केले.

Vikram Sarabhai : ISRO Founder

1962 मध्ये डीएई अंतर्गत जवाहरलाल नेहरू यांच्या कार्यकाळात इंडियन नॅशनल कमिटी फॉर स्पेस रिसर्च (आयएनसीओएसपीआर) ची स्थापना केली गेली. अवकाश संशोधनसाठी आवश्यक INCOSPAR (Indian National Committee for Space Research) वाढला आणि 1969 मध्ये इस्रो तयार झाला. मागील वर्षी 22 जुलै 2019 रोजी दुपारी 2:43 वाजता इस्रोने चंद्रयान 2 यशस्वीरित्या लाँच केला. 7 सप्टेंबर 2019 रोजी लँडर कक्षापासून विभक्त होऊन चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर प्रक्षेपण केले, जे आतापर्यंत कोणत्याही देशाने केले नाही.विक्रम साराभाई यानां त्याच्या कार्याबद्दल कृतज्ञता दर्शविण्यासाठी “विक्रम लँडर” असे नाव देण्यात आले आहे.अलीकडेच नासाने चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर यशस्वी लँडिंग केल्यानंतर जगाला नवा डेटा उपलब्ध करुन देण्याबाबत संशोधन करून भारताला काय मिळणार आहे याची माहिती सामायिक करण्यासंदर्भात रस दाखविला.हे सर्व महान शास्त्रज्ञ आणि इनोव्हेटर विक्रम सरभाई आणि भारतीय अवकाश विज्ञानातील त्यांच्या कार्यामुळे आणि अभ्यासाशी संबंधित अंतराळ अन्वेषण करण्याची गरज समजून घेतल्यामुळे झाले.

पुढीलपैकी कोणते शास्त्रज्ञ भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक म्हणून ओळखले जातात ? Vikram Sarabhai : विक्रम लँडर भारतीय वैज्ञानिक

2015 च्या अंतराळ अहवालानुसार 2014 मध्ये जागतिक अवकाश कृतीसाठी एकूण बाजारपेठ अंदाजे 330 अब्ज डॉलर्स होते. 13 % (43 अब्ज डॉलर्स) अमेरिकेच्या सरकारने 2014 मध्ये त्यांच्या अंतराळ बजेटवर खर्च केला.2019 मध्ये इस्रोसाठी अंदाजे १.८ अब्ज डॉलर्स बजेट आहे.कमीतकमी ऑपरेटिंग कॉस्टसह भारत उपग्रह प्रक्षेपित करतो आणि हे या कामासाठी प्रख्यात आहे.अलीकडे अवकाश क्षेत्रातील मोगल इलोन मस्क याने या गोष्टीची दखल घेतली आणि या गोष्टीबद्दल इस्रोचे कौतुक केले.15 फेब्रुवारी 2017 रोजी एकावेळी 104 उपग्रह प्रक्षेपित करून भारताने सर्व जगाचे लक्ष वेधून घेतले.सन 2030 मध्ये अवकाश संशोधन व शोध क्षेत्र सुमारे 720 अब्ज डॉलर्स इतके आहे.2030 पर्यंत लवकरच आपले वैयक्तिक अवकाश स्थानक अवकाशात उभारण्याचे भारताचे विचार आहे.सध्या फक्त १ स्पेस स्टेशन आहे जे यू.एस. आणि रशियन च्या मदतीने कार्यरत आहे.
भविष्यात हे क्षेत्र महासत्ता होण्यासाठी अधिक महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणार आहे.आपण या क्षेत्रावर अधिक उत्साहाने काम सुरू केले पाहिजे।

पुढीलपैकी कोणते शास्त्रज्ञ भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक म्हणून ओळखले जातात ? Vikram Sarabhai : विक्रम लँडर भारतीय वैज्ञानिक ISRO Founder

Author – Rahul Devidas Jagtap